1اگه بدانی می حال زاره ، تی کون تومان کنی دکفی به صارا.
اگر از حال زارم خبر داشته باشی ، شلوارت را درمی آوری و سر به صحرا میگذاری.
2اسب ِ ره خاش فوکونه ، سگ ِ ره واش.
جلوی اسب استخوان می ریزد ، جلوی سگ علف.
هر کاری که میکند اشتباه ، و از روی نادانیست.
3از لاغری ماهی خوشک غازیان ِ مانه.
از بس که لاغر است ، شبیه ماهی خشک غازیان است.
4از دولتی بج سوررفم آب خوره.
به لطف برنج ، علف هرزهم سیراب میشود.
5از حاج حاجی ام کرایه خانه فیگیره.
از روی خساست از چلچله هاهم کرایه می گیرد.
6از او تومان بکندانه.
از آن پاچه ور مالیده هاست.
7ا پیله گی آدم ، لاره تورب ِ مانه .
آدم به این گُندگی همچون ترُب بی بو و خاصیت است.
بدرد هیچ کاری نمی خورد.
8از عسل شیرین تر تریاک موفته .
تریاک مفت از عسل شیرین تر است.
9از گول چی بیدئیم تا از گولابش بیدینیم .
از گل چه خیری دیده ایم تا از گلابش ببینیم.
10اگه تو شنبه ای من چهارشنبه یم.
اگر تو زرنگی من از تو زرنگ ترم.
منبع: واژه نامه زبان گیلکی ، احمد مرعشی.
»آب مرا نشه سیا کلاچه سیفیده کودن.
کلاغ سیاه را با آب نمی توان سفید کرد؛ ننگ با رنگ پاک نمیشود.
2»آخوند موفته بیده ، کرا خو ساکودانی رم سرکیتاب واکونه.
آخوند مفت پیدا کرده، دارد طالع توله سگ هایش را هم میبیند.
3»آدم خو آبه دینه ور زنه.
بی گدار به آب نزن ، اول گز کن بعد پاره کن یا گز نکرده پاره نکن.
4»آدم خودا گیر دکفه، گدا گیر دنکفه.
گیر غضب و بی مهری خدا بیفت دون همتی آدم گدا صفت نیفت.
5»آدم خر ببه ، گیرفتار خر نبه.
آدم خودش خر بشه بهتره تا که گرفتار خر بشه.
6»آدم به گبه ، حیوان به لافند.
آدم حرف سرش میشود ، حیوان فقط طناب و افسار.
7» آدم چوس خور دوتا خرج داره .
خرج آدم خسیس دو برابر است.
8»آدم خو دسه شال کونه ویجا گرمه نوکونه .
آدم دست یخ کرده اش را در ک..... شغال گرم نمیکند.
از نو کیسه توقع نداشته باش.
9»آدم دیل وا وسعت بداره.
با ریسک خطر و بیم هلاک بایستی مصمم کار شد. دل آدم باید بزرگ باشه.
10»آدمه قسمته سیمرغ نتانه بردن.
قسمتی که ترا نیافریدند ـ گر سعی کنی میسرت نیست.
منبع: واژه نامه زبان گیلــکی، احمد مرعشی.
اصطلاحات و مثل های گیلکی – بخش 2 – ا
a per mardanie a gerieyam kudani
ا پئر مردنیه ا گریه یم کودنی
این پدر مردنی است و این گریه هم کردنی
به هر صورت انجام می شود
a pile ki adam, lâre turba mane
ا پیله کی آدم، لاره توربه مانه
آدم به این بزرگی، مانند ترب پوک، بی بو وبی خاصیت است
اشاره به بی مصرف بودن کسی دارد
eterâm bukun, eterâm bidin
اترام بوکون، اترام بیدین
احترام بگذار، احترام ببین
احترام بگذار تا احترام ببینی
arbâbe xâne âquz ziâde, tani bišmâri amâ natani usâni
ارباب خانه آغوذ زیاده، تنی بیشماری اما نتنی اوسانی
در خانه ارباب گردو فراوان است، می توانی بشماری ولی نمی توانی برداری
هر چیز برای خودش حساب کتابی دارد
arbâb xu nokara sâguze zây baxše
ارباب خو نوکره ساگوزه زای بخشه
ارباب به نوکرش توله سگ هدیه می دهد
از ارباب یا صاحب ثروت چیزی نمی ماسد
az u tuman bakan-dane
از او تومان بکندانه
از آن شلوار کنده هاست
از آن آبرو بر ها است
az u karde kârâne
از او کردکارانه
از آن سرد و گرم چشیده هاست و کار کرده هاست
az çanasi je xu kun vigire xu dahan degâne
از چنسی جه خو کون ویگیره، خو دهن دگانه
از خساست، از کون خود در می آورد و در دهان خود می گذارد
خیلی خسیس است
az hajhajiyam kirâye xâne fagire
از حج حاجی ام کرایه خانه فگیره
از پرستو هم کرایه خانه می گیرد
خیلی خسیس است
az asal širin tar taryake mufte
از عسل شیرین تر تریاک موفته
از عسل شیرین تر تریاک مفت است
مال مفت شیرین است
az qorsi hamadân qiše mane
از قرصی همدان قیشه مانه
از فرط محکمی مانند چرم همدان است
بسیار محکم و با دوام است
az gul çi bidem ta az gulâbeš bidinam
از گول چی بیدم تا از گولاب بیدینم
از گل چه خیری دیده ام تا از گلابش دیده باشم
از پدر چه خیری دیده ایم تا از فرزندش ببینیم
az lâqari ani dumâqa bigiri ani gardan orsofe
از لاغری انی گردنه بیگیری انی گردن اورسفه
از بکه لاغر مردنی است دماغش را بگیری گردنش پاره می شود
دماغش را بگیری نفسش بالا می آید- کم زور است
az lâqari mai xuške qâziâna mâne
از لاغری مائی خوشکه غازیانه مانه
از بس که لاغر است مانند ماهی دودی غزیان است
خیلی لاغر است
az vas putexulie, i man bajam ani sar fukuni , itayam bijir finive
از بس پوته خولیه، ای من بجم انی سر فوکونی، ایتایم بیجر فینیوه
صورتش از بس مهر آبله دارد، هر آینه یک من برنج هم روییش بریزی، یک دانه هم پائین نمی افتد
سابقه اش خیلی خراب است، به این راحتی پاک نمی شود
asb nihe nâl bihe
اسب نیهه نال بیهه
اسب نخریده است، نعل اسب را خریده است.
کار بیموقع کرده است
asb a guma kude, ani noqte re garde
اسبه گومه کوده، انی نوقطه ره گرده
اسب را گم کرده است، دنبال افسارش می گردد.
اصل را ول کرده به فرع چسبیده است
asbe re xâš fukune, sage re vâš
اسبه ره خاش فوکونه، سگه ره واش
برای اسب استخوان می گذارد، برای سگ علف
اشاره به این که کار را اشتباه، غلط، یا بیجا انجام دادن
asbi ki çel salgi nâl bebe, uni savare ruze qiâmate re xobe
اسبی که چل سالگی نال ببه، اونی سواری روز قیامت ر خوبه
اسبی که چهل سالگی نعل شود، سواری اش به درد روز قیامت می خورد
هر چیز به وقتش نیکوست، اشاره به کار بی موقع
age ti qulâm sarebâne, dane ki šutura koye buxusane
اگه تی غولام ساربانه، دانه کی شوتوره کویا بوخوسانه
اگر مخلصت ساربان است، می داند شتر را کجا بخواباند
نشانی به کار بلد بودن گوینده
age xai bimiri bi bahâne, buxur mâst o jukul- u hindevâne
اگه خوایی بیمیری بی بهانه، بوخور ماست و جوکول و هیندوانه
هر گاه میل داشتی بی سر و صدا بمیری، ماست و جوکول(برنج سبز تازه) و هندوانه را با هم بخور
ادامه مطلب ...